Rapport Rijksoverheid
Eén van mijn leermeesters, wijlen professor Geelhoed, stelde dat de kern van het overheidsbeleid het aanbrengen van leed is. Die stelling is zeker van toepassing op fiscaal beleid. Belastingen hebben een ingrijpend effect op het leven van mensen en het functioneren van bedrijven. Maar er zit ook een positieve kant aan belastingen. Belastingen zijn immers geen doel op zich, maar een middel om bepaalde maatschappelijke doelen te realiseren. Dat gebeurt door publieke uitgaven te financieren, inkomen te herverdelen en mensen en bedrijven te prikkelen tot gewenst gedrag. Beide kanten maken belastingen terecht een onderwerp van intensief maatschappelijk debat.
In de afgelopen decennia is de fiscaliteit steeds meer als beleidsinstrument ingezet. Dat kan verstandig zijn, maar het risico bestaat dat beleidsmakers - als waren het ijverige loodgieters - de fiscaliteit als instrument gaan zien voor alle maatschappelijke gebreken en opgaven. Dit terwijl in de gereedschapskist ook veel andere instrumenten zitten. Bovendien verwachten we van zowel loodgieters als beleidsmakers dat ze eerst het probleem scherp krijgen voor iets te gaan doen.
Te veel instrumentalisme leidt tot een belasting(- en toeslagen)stelsel dat te ingewikkeld is, voor mensen niet doenlijk en moeilijk uitvoerbaar. Dat heeft weer tot gevolg dat prikkels minder effectief worden en onbedoelde effecten hebben, onzekerheid en ongelijkheid in de hand werken en uiteindelijk de belastinginkomsten onder druk zetten. Dan zijn we samen slechter af.
Dit raakt aan misschien wel de belangrijkste waarde van een belastingstelsel, namelijk dat de overgrote meerderheid van de belastingplichtigen het ziet als eerlijk en rechtvaardig, waarbij belasting wordt geheven naar draagkracht en fiscale voordelen ook daadwerkelijk en hoofdzakelijk bij degene terecht komen die daar recht op hebben. Dit is des te belangrijker in de huidige actualiteit waarin het vertrouwen in de overheid onder druk staat en mensen zich afvragen of de overheid er nog wel voldoende voor hen is en of in beleid en uitvoering wel voldoende oog is voor hun situatie. Vermindert de belastingmoraal in een land, dan is dat kostbaar en moeilijk te herstellen. Ook zo staan belastingen in een maatschappelijk perspectief.
Het belangrijkste van een voorwoord is om de vele mensen die de afgelopen maanden aan dit rapport hebben meegewerkt enorm te bedanken voor hun bijdragen, mee- en tegendenken. Dat geldt voor de experts, werkgroep, de subwerkgroepen en bovenal voor het secretariaat: Kees den Boogert, Thomas Kooiman, Tim Mulder en Jolanda Timmerman. Hun tomeloze inzet en scherpe inzicht zijn instrumenteel geweest voor het maken van het rapport.
Samen wensen we dat het rapport helpt in het zetten van stappen in de goede richting, naar een beter en eenvoudiger belastingstelsel.
Ernst van Koesveld ABDTOPConsult
